U jeku historijskih previranja, često zaboravljamo ili namjerno zanemarujemo tragične događaje koji su oblikovali sudbine naših predaka. Jedan od tih događaja, koji je ostao u sjeni većih historijskih narativa, jeste genocid Karađorđa nad Sjenicom 1762. godine. Ovo je priča o krvavom činu koji je odnio živote oko 2500 Bošnjaka, spalio Sjenicu i Pešter, te ostavio duboke rane u kolektivnom pamćenju bošnjačkog naroda.
Historijski kontekst
Naseljavanjem iz Meduna u Rožaje, tri brata iz plemena Kuča – Alija, Ramo i Husejin – postali su age zahvaljujući tadašnjem turskom kajmekamu. Aliji je pripao posjed u Rožaju, Husejinu u Koljenu, a Ramu u Lučicama i Biševu. Njihovo naseljavanje donijelo je prosperitet i stabilnost ovim krajevima, ali i tragičan splet događaja koji će uslijediti.
Jedan od sinova Rame, Mustafa, dobio je posjed u Žabrenu oko 1730. godine. U ovom mjestu, Mustafa će spasiti oca Karađorđa Petrovića od krvne osvete i pomoći mu da se sigurno vrati u Topolu u Šumadiji. Irionično, upravo će taj isti Karađorđe, koji je bio začet u kući Kučevića i spašen od zatiranja, kasnije 1809. godine spaliti Sjenicu i Pešter, ubivši tom prilikom hiljade nevinih ljudi.
Prijateljstvo i kumstvo
Narodna mudrost kaže da je “bližnji komšija preči od daljnjeg brata”. Ovo se najbolje ogleda u prijateljstvu između Mustafe Kučevića i Petra Petrovića, Karađorđevog oca. Nakon što je Petar nehotično ubio jednog mještanina, našao je utočište kod Mustafe, a njihovo prijateljstvo preraslo je u kumstvo.
Prema predanju, Karađorđe je začet u Žabrenu, a kumstvo koje je započeto između porodica Kučević i Petrović prenošeno je generacijama. Ovo kumstvo opstalo je uprkos historijskim burama, sve do današnjih dana.
Genocid 1809. godine
Godine 1809, Karađorđevi ustanici su spalili Sjenicu i Pešter, počinivši genocid nad bošnjačkim stanovništvom. Ovaj stravičan čin, koji je odnio živote oko 2500 ljudi, predstavlja jedan od najkrvavijih događaja u historiji bošnjačkog naroda. Paradoksalno, Karađorđe, koji je bio spašen od krvne osvete u kući Kučevića, kasnije je postao počinitelj genocida nad istim narodom.
Zaboravljena tragedija
Genocid Karađorđa nad Sjenicom ostao je u sjeni većih historijskih narativa, ali njegove posljedice i danas odjekuju među potomcima žrtava. Ovaj događaj je jedan od 11 genocida počinjenih nad bošnjačkim narodom, a njegova zaboravljenost samo doprinosi bolu i patnji preživjelih i njihovih potomaka.
Poruka za budućnost
Historija je puna paradoksa i kontradikcija. Priča o Mustafi Kučeviću, koji je spasio Petra Petrovića, i genocidu koji je počinio njegov sin, Karađorđe, predstavlja snažan podsjetnik na važnost sjećanja, ali i to da Bošnjaci Sandžaka nemaju drugu alternativu do pomirenja. Dok kao mlobrojni narod nastavljamo da se borimo za pravdu i istinu, važno je da ne zaboravimo prošlost i da učimo iz nje kako bismo izgradili bolju budućnost za sve narode. Evo šta pričaju stanovnici Žabrena:
“Tu su mu bile duvarine. Ima još dole gde su bili kao pomoćni objekti i na Petrovo polje gore staja, a ovde su živeli“, pokazuje Seljam Kučević Gero, praunuk Mustafe Kučevića.
Nakon što je iz nehata u lovu ubio jednog mještanina Karađorđev otac, Petar, bojeći se krvne osvete, godinu dana sa suprugom Maricom skrivao se u kući kod Mustafe Kučevića. Tada je prijateljstvo između komšija Petra i Mustafe preraslo u kumstvo.
“Karađorđe, on je začet ovde. Što znači kad je majka sa 5 meseci, otišli dole, odselili, znači majka mu je bila trudna i došli su haberi da se rodio Petru sin i onda je došao čovek na konju i tada ta moja starina što je bila ovde, muštuluk se davao i on je dao tri dukata”, navodi Seljam Kučević Gero.
Kada se 6. juna 1922. godine ženio rumunskom princezom Marijom, kralj Aleksandar Karađorđević na svadbu je lično pozvao kumove iz Žabrena, Halila, Mustafinog sina.
„On je poneo 3 ovna, od 3 do 6 sad tačno ne znam i trebalo je tri ćilima su izatkana, koji su bili sa kraljevskom krunom. Dva su poneta, a jedan je ostao iz tih razloga sto je taj rod, on se razboleo i on je zahtevao da on lično ponese to kumstvo. Međutim, smrt ga je prigrabila”, ističe priču Seljam, praunuk Mustafe Kučevića.
Kumovi su 1934. godine nakon atentata u Marseju prisustvovali sahrani kralja Aleksandra, ali od 1945. godine o kumstvu sa omraženim Karađorđevićima, kažu, Kučevići su morali da ćute. Medjutim, kada se u Srbiju vratio princ Tomislav Karađorđević kumstvo je obnovljeno susretima na Oplencu, a potom, dok je starina Sulejman bio još živ i u domu porodice Kučević u Žabrenu.
Seljam nastavlja: “Prvo što je došo, on je došo ovde. Ima reč koju je izgovorio. Kaže: “Izgubljeno dete vratilo se kući”.
“Ima nas i stotinu i više. Ko god da nas sretne ovamo Brnjica, Štavalj i ova sela ne kažu po imenu nego gde si Karađorđeviću”, naglašava Sefer Kučević, praunuk Mustafe Kučevića.
“Ja sam bio pozvan isto kad su posmrtni ostaci Kneza Pavla doneti. Ja sam bio na čelu kolone sa ćerkom, i krunu smo nosili. U Topolu smo prvi ušli”, kaže Seljam Kučević Gero, praunuk Mustafe Kučevića.
Iako žive daleko od rodnog kraja predaka Karađorđevići ne zaboravljaju dobročinstvo Mustafe Kučevića.
“Porodica Kučević zaslužuje svo naše poštovanje, jer više od 250 godina sa našom porodicom čuvaju kumstvo. Nadam se da ću u ne tako dalekoj budućnosti moći da posetim Žabren i porodicu Kučević kako bih nastavio da negujem i razvijam našu vezu”, piše u pismu Kneza Dušana Karađorđevića.
Kumstvo sa Kučevićima koje je započeo Mustafa prenosilo se na sina Halila, unuka Sulejmana, danas su čuvari praunuci: Sefer, Seljam i još četvorica njihove braće, dve sestre i njihovi potomci.
Genocid Karađorđa nad Sjenicom nije samo priča o smrti i razaranju, već i o bošnjačkoj sposobnosti za prijateljstvo, čak i u najtežim vremenima. To je priča koja zaslužuje da bude ispričana i zapamćena, jer je to kumstvo u kasnijim pokoljenjima donijelo ovom narodu neku korist. Na vama je da sami procijenite o ovom kumstvu; video snimak pogledajte ispod teksta.
